Khi bị bệnh gan, phái yếu không thể không lưu ý tới vấn đề dinh dưỡng. Gan đóng một vai trò quan trọng trong sự hoạt động của cơ thể. Hầu hết các chất bổ quan trọng đều đưa qua gan để dự trữ, biến thành hoá chất cần thiết cho cơ thể hay bài tiết. Người bệnh thường có quan niệm sai lầm về dinh dưỡng. Vì lo sợ sẽ làm hại đối với gan, bệnh nhân thường không ăn uống đúng đưa đến trường hợp thiếu dinh dưỡng, hoặc ăn quá nhiều những thức ăn không có lợi cho gan chẳng hạn như ăn quá nhiều muối có thể đưa đến tình trạng lú lẫn hoặc cổ chướng. Dinh dưỡng khác nhau tuỳ theo loại bệnh gan, tình trạng bệnh của gan chẳng hạn khi lúc bị gan cấp tính, lúc mãn tính, hoặc lúc hộp gan, hay ung thư.
Tại sao gan quan trọng cho các bộ phân cơ thể?
Gan là một cơ quan lớn nhất trong toàn bộ cơ thể và gan có rất nhiều nhiệm vụ rất cần thiết để nuôi nấng các bộ phân cơ thể. Những chức năng quan trọng của gan bao gồm:
Biến hóa thực phẩm hấp thụ thành năng lượng và những chất sinh hoá cần thiết đối với toàn bộ cơ thể.
Biến lọc các chất độc và Viên.
Tinh chế những chất sinh hoá quan trọng đối với toàn bộ cơ thể.
Vai trò của gan trong dinh dưỡng:
Thực phẩm ăn được tiêu hoá trong bao tử và ruô.T. Khoảng 85% tới 90% máu rời bao tử và ruột đem những chất bổ quan trọng tới gan để được biến hoá thành những chất sinh hóa quan trọng để cơ thể dùng. Gan giúp dự trữ hoặc tiêu hoá những chất bổ hấp thụ để cung cấp cho các bộ phân cơ thể dùng. Ðại khái khi bị bệnh gan, chức năng của gan vẫn được tiếp tục nhưng có thể không làm việc có kết quả tốt như lúc khỏe ma.Nh. Tuy nhiên bệnh nhân nên biết là bị bệnh gan không có nghĩa là thay đổi buổi ăn bình thường. Nên tham khảo ý kiến với bác sĩ để biết mình có nên kiêng cữ không và những thực phẩm nào nên tránh trong bữa ăn.
Những dưỡng chất quý hiếm quan trọng trong các bộ phân cơ thể:
Thực phẩm thường chứa 3 loại dinh dưỡng quan trọng cung cấp năng lượng cho cơ thể: Chất Glucid (Carbohydrate), chất đạm (protein), chất mỡ (fats).
Chất Glucid (Carbohydrate) và mỡ đóng vai trò quan trọng cung cấp năng lượng giúp cho các bộ phân cơ thể và tế bào hoạt đô.Ng. Riêng chất đạm thường được dùng bởi cơ thể đối với vấn đề sinh trưởng và sửa chữa tế bào.
Chất Glucid (Carbohydrate)
Chất Glucid có trong những thực phẩm như bánh mì, cơm, khoai tây, pasta, ngũ cốc, trái cây và đồ ngo.T. Chất glucid thường là những hợp chất đường và được dự trữ trong gan là chất glycogen. Khi toàn bộ cơ thể trong thời kỳ hoạt động cần nhiều năng lượng, gan giúp phân ly chất glycogen thành những chất đường đơn giản (chẳng hạn như glucose, sucrose, lactose) để tế bào hoạt đô.Ng. Như vậy, cơ thể tránh những trường hợp đường trong máu quá thấp. Có những trường hợp khi gan quá suy yếu không thể hoạt động được, các bộ phân cơ thể đưa đến tình trạng nguy hiểm nếu chất đường xuống quá thấp.
Chất Ðạm (Protein)
Chất đạm thường được phân ly và hấp thụ vào máu và đưa tới gan bằng những chất amino acid. Khi tới gan, các chất amino acid được dự trữ để sau này dùng hay là chuyển thành năng lượng cho cơ bắp thịt hoặc chuyển biến thành chất urê để bài tiết qua đường thâ.N. Khi bệnh xơ gan người bệnh có thể bị lú lẫn khi chất ammonia cao. Những chất đạm quan trọng trong gan chiết xuất chẳng hạn như albumin, transferin, ceruloplasmin và lipproteins. Tất cả những chất đạm này đóng những chức năng quan trọng khác nhau trong cơ thể. Chất đạm có trong thịt cá, trứng, cheese, hột dẻ, và dairy.
Chất Mỡ (Fats)
Chất mỡ thường có những thức ăn như bơ, phó mát, dầu ăn, thịt mỡ. Mỡ không thể tiêu hoá nếu không có chất mâ.T. Mật được làm từ gan và được dữ trữ trong túi mâ.T. Mật được tiết vào ruột non để giúp các bộ phân cơ thể hấp thụ chất mỡ. Mật cần thiết để hấp thụ các sinh tố tan trong mỡ A, D, E, và K. Chất mỡ có thể dùng đối với năng lượng dài hạn khi cần.
Dinh dưỡng cân bình
Trong cuộc sống hàng ngày chị em, ăn uống đúng dinh dưỡng giúp đàn bà duy trì một cuộc sống hàng ngày khoẻ ma.Nh. Một buổi ăn cân bình thường có ít chất mỡ, đường nhưng có nhiều chất xơ (fiber) và đủ chất đạm, vitamin và khoáng chất (minerals). Dinh dưỡng đúng khi phụ nữ ăn đầy đủ thực phẩm khác nhau để cung cấp đầy đủ các dưỡng chất quý hiếm kể trên.
Có năm loại thức ăn chính:
Bánh mì, ngũ cốc, cơm
Rau và trái cây
Sữa, yogurt, phó mát
Thịt, cá, đậu
Mỡ, dầu, đồ ăn ngo.T.
Mỡ, dầu, đồ ăn ngọt cung cấp rất nhiều năng lượng (calories) và có thể đưa đến trường hợp bị mập nếu ăn nhiều quá. Quan trọng trong bữa ăn là chọn từ 4 loại thức ăn đầu tiên. Mỡ, dầu, đồ ăn ngọt nên ăn nhiều hơn đối với những người thiếu cân. Riêng những người mập nên ăn ít hơn. Phụ nữ cần calories khác nhau tùy theo tuổi tác, sex, trọng lượng và sinh hoa.T. Thí dụ: một người già và nhỏ con sẽ cần ít thức ăn hơn một thanh niên trẻ nhiều nghị lư.C. Nếu quý bà ăn ít calorie hơn cơ thể cần, bạn sẽ sút cân. Nếu ăn nhiều hơn lượng các bộ phân cơ thể cần làm chị em mâ.P.
Dinh dưỡng tuỳ theo tình trạng của bệnh gan
Như đã nói trên, dinh dưỡng tuỳ theo bệnh gan và ở giai đoạn nào. Gan cần năng lượng khác nhau tuỳ theo giai đoạn bê.Nh. Trong lúc bị gan cấp tính bệnh nhân cần nhiều năng lượng vì thế nên ăn nhiều chất có năng lượng (calories) hơn. Nhưng lúc bị hộp gan nặng, người bệnh nên giảm đi chất đa.M.
Bệnh sưng gan cấp tính
Bệnh gan cấp tính thường do viêm gan A, B, C, D, E hay rượu, Thuốc uống. Ða số những bệnh nhân bị sưng gan cấp tính thường là khoẻ mạnh trước khi bê.Nh. Thiếu dinh dưỡng không phải là một vấn đề quan tro.Ng. Nhưng lúc bị cấp tính, bệnh nhân có thể bị buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy hay đau bụng, nên toàn bộ cơ thể không thể ăn uống đươ.C. Những trường hợp đó cần phải nhập viện để điều trị. Riêng những bệnh nhân không có nhiều triệu chứng, không cần phải kiêng cữ nhiều. Tuy nhiên khi lúc bệnh viêm gan cấp tính, tế bào rất cần nhiều năng lượng để khôi phục, nên ăn uống nhiều calories hơn bình thường. Nếu ăn được, nên ăn nhiều thức ăn có nhiều chất đạm và mỡ trong thời gian phục hồi. Nhưng trong lúc bệnh có thể làm đối với người bệnh buồn nôn, khó chịu và không muốn ăn. Trong
những trường hợp đó, tốt nhất là ăn ít và ăn nhiều lần.
Bệnh sưng gan mãn tính
Trong lúc bị sưng gan mãn tính, đa số gan vẫn hoạt động bình thường, ngoại trừ khi gan tới thời kỳ chai gan nă.Ng. Trong lúc thời gian đầu tiên, người bệnh nên ăn bình thường, bữa ăn được cân bằng có đầy đủ các chất năng lượng, vitamins và khoáng chất. Ðại khái là không cần phải kiêng cữ thực phẩm.
Tuy nhiên có vài loại bệnh gan đặc biệt, người bệnh nên cần phải thay đổi thực phẩm. Bệnh gan do nhiều chất sắt (Hemochroma-tosis), người bệnh nên tránh uống hoặc chích chất sắt và tránh ăn những đồ ăn có chất sắt hoặc nấu ăn dùng nồi nấu bằng sắt. Bệnh gan vì nhiều chất đồng (Wilson's disease), nên tránh ăn những đồ ăn có chứa nhiều chất đồng chẳng hạn như chocolate, hạt dẻ, shelfish, nấm.
Bệnh mỡ gan thường gây ra bởi nhiều lý do chẳng hạn như starvation (đói), mập phì, thiếu chất đạm và phẫu thuật giảm trọng lượng (intestinal bypass), tiểu đường hoặc nhiều chất triglyceride. Dinh dưỡng đối với bệnh mỡ gan khác nhau tuỳ theo căn bệnh.
Nếu bị mỡ gan vì thiếu dinh dưỡng nên ăn uống cân bình đầy đủ các chất glucid, đạm và mỡ. Nhưng bị vì lý do mập hay bị bệnh mỡ cao, nên xuống cân và giảm đồ ăn mỡ. Nếu vì lý do rượu bia, người bệnh nên giảm uống rượu và tránh ăn thiếu dinh dưỡng.
Bệnh chai gan
Khi bị chai gan, những tế bào bị thay thế bằng những tế bào se.O. Những tế bào sẹo không có còn giúp gan hoạt động bình thường đươ.C. Lọ gan có thể đưa tới tình trạng thiếu dinh dưỡng. Bệnh nhân chai gan có thể cảm thấy buồn nôn, chán ăn, ói mửa và sút cân. Bệnh nhân vẫn nên ăn uống bình thường và điều độ trong thời kỳ lọ gan chưa nă.Ng. Chỉ khi thời kỳ gan bị hộp nặng, thay đổi thực phẩm rất cần thiết bằng bí quyết giảm chất đạm và muối. Trung bình bệnh nhân bị chai gan cần 2.000 tới 3.000 calories một ngày để giúp gan phục sinh (regenerate).
Tuy nhiên khi bị chai gan nặng ăn nhiều chất đạm quá có thể đưa đến tình trạng chất ammonia tăng trưởng trong máu và có thể ra lú lẫn. Nhưng ăn ít chất đạm quá sẽ không giúp gan phục hồi. Ða số bệnh nhân nên ăn ít chất đạm khi đã
từng bị lú lẫn do bệnh gan. Trung bình mỗi ngày không nên ăn hơn 2gm muối hay không chấm hay đổ thêm nước mắm hay xì dầu trong lúc ăn. Vì nhiều chất muối có thể gây ra cổ chướng, sưng chân. Khi bị cổ chướng hoặc sưng phù chân, người bệnh phải nên giảm chất muối trong đồ ăn và đôi khi phải bớt đi nước uống.
Muối có rất nhiều trong thực phẩm khi phụ nữ ăn vì thế nên cẩn thận khi mua đồ ăn chai hoặc ra ngoài ăn. Ðặc biệt đồ ăn Việt quý bà có rất nhiều muối, buổi ăn lúc nào cũng có nước mắm hay nước tương. Trong nước mắm hay nước tương có rất nhiều chất muối. Vì vậy nên cẩn thận khi nêm nếm thức ăn mỗi ngày.
Gan và rượu
Gan bảo vệ các bộ phân cơ thể từ những ảnh hưởng độc của rượu bằng cách phân ly rượu thành những chất không đô.C. Nhưng khi bị bệnh gan do rượu, siêu vi trùng gan B, C hay các bệnh gan khác, người bệnh tốt nhất không nên uống rươ.U. Khi bị bệnh gan nhẹ, giai đoạn này chưa có bằng chứng nào bắt bệnh nhân không uống rươ.U. Nhưng đa số bác sĩ khuyên bệnh nhân không nên uống rượu khi bị bệnh gan. Khi bị bệnh gan, mức được uống rượu có thể khác đối với mỗi cá nhân, vì mỗi bệnh nhân có thể bị bệnh trong những giai đoạn khác nhau. Nhưng có thể cùng giai đoạn bị bệnh gan giống nhau, người bệnh có thể bị ảnh hưởng khác nhau khi uống cùng một số lượng rượu giống nhau.
Viên uống và Gan
Có nhiều loại Thuốc uống rất là hại cho gan trong lúc bị bệnh gan. Bệnh nhân nên biết Thuốc có lợi hay hại cho gan khi dùng bất cứ loại Thuốc uống nào. Khi ăn uống không được, người bệnh có thể cần phải uống thêm sinh tố (vitamins) và các khoáng chất khác. Nhưng không có nghĩa là phải ăn uống rất nhiều vitamins, vì nhiều quá có thể gây ra rất nhiều tai hại đối với các bộ phân cơ thể.
Viên uống acetamin-ophen (Tylenol) có thể hại đối với gan nếu dùng quá độ khi bị bệnh gan. Trung bình không nên dùng hơn 2gm Tylenol khi bị lọ gan. Những Thuốc uống nhức chẳng hạn như Viên bắc, dược thảo, cỏ cây hoặc thực phẩm.
Nhưng đối với tới nay đa số không có được nghiên cứu kỹ lâu dài và công hiệu của những loại Viên này không rõ ràng. Có nhiều dược phẩm bổ ít đối với gan nhưng lại có ảnh hưởng phụ tai hại đối với các cơ quan khác trong cơ thể. Vì thế khi dùng những Thuốc uống trên, người bệnh nên cân nhắc kỹ lưỡng.
Những chướng ngại khi ăn uống lúc bị bệnh gan
Khi bị bệnh gan, nhiều người không ăn uống vì bị mất cân. Hai lý do chính là chán ăn (loss of appetie) và buồn nôn. Ðây là những cách (tips) có thể giúp cho bệnh nhân ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.
Khi chán ăn:
Ăn ít nhưng thường xuyên thay vì ăn một bữa ăn to nhiều.
Cố gắng ăn thường xuyên khoảng 2-3 tiếng một lần
Ăn những loại thức ăn mình thích.
Ăn từ từ.
Nếu ăn không được những chất solid, nên uống thêm các nước dinh dưỡng chẳng hạn như glucerna, ensure.
Khi bị buồn nôn:
Ðừng để cho mình đói, vì khi đói có thể mình bị buồn nôn hơn.
Ðồ lạnh dễ ăn hơn đồ nóng.
Ăn ít nhưng ăn thường khoảng 2-3 tiếng một lần. Không nên lo là phải ăn một buổi ăn cân bằng khi bị buồn nôn. Ăn những gì mình có thể ăn đươ.C.
Nếu một buổi ăn nào làm đối với mình buồn nôn, nên hít thở không khí trong lành trước khi ăn.
Nên giữ miệng fresh bằng bí quyết đánh răng, dùng các Viên súc miệng hoặc chất mints.
Nên tránh ăn những thức ăn có acid chẳng hạn như cam, bưởi, khóm. Tránh ăn những thức ăn cay, mỡ, hoặc thức ăn có mùi vị, quá nóng.
Tóm lại dinh dưỡng rất là quan trọng khi bị bệnh gan. Hầu hết những người bị bệnh gan nên cần có một bữa ăn cân bình, điều độ. Trong trường hợp bị hộp gan nặng, đa số cần phải giảm đi chất đạm và muối.
Bệnh nhân nên tham khảo với bác sĩ để có một chương trình dinh dưỡng; dược thảo đang được tiến hành nhưng ngày nay chưa có tìm hiểu nào chứng minh các Viên Nam, Viên uống Bắc, dược thảo, thực phẩm bổ gan chữa cho hết bệnh gan. Tương lai, chúng ta sẽ hiểu biết thêm nhiều qua các nghiên cứu kỹ khác nhau để giúp quý cô ngăn ngừa, điều trị bệnh hữu hiệu hơn.Nuoc uong giai say ruou
Bác sĩ Nguyễn A. Huy tốt nghiệp Y khoa tại University of Minnesota; tốt nghiệp Chuyên khoa bệnh Nội Thương tại Santa Clara Medical Center, California; tốt nghiệp Chuyên khoa bệnh Tiêu Hóa và Gan tại University of Minnesota. Bác sĩ Huy hiện đang hành nghề tư tại San Jose, California.
Ý kiến bạn đọc [ 0 ]
Ý kiến của bạn